Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do ministry Edukacji Narodowej Barbary Nowackiej z prośbą o wyjaśnienia dotyczące zmiany przepisów organizujących lekcje religii – wskazując zwłaszcza na wątpliwości dotyczace konstytucyjności podstawy prawnej rozporządzenia oraz ryzyko naruszenia praw nauczycieli religii w związku ze zmniejszeniem liczby godzin nauczania.

RPO w piśmie z dnia 5 czerwca 2025 r. do minister Barbary Nowackiej alarmuje, że obecne przepisy dotyczące organizacji lekcji religii w szkołach publicznych – zawarte w rozporządzeniu MEN z 17 stycznia 2025 r. – budzą poważne wątpliwości konstytucyjne.

Wskazuje, że regulacje te odnoszą się do kwestii z zakresu wolności sumienia i religii (art. 53 Konstytucji RP), które powinny być uregulowane na poziomie ustawy, a nie aktu wykonawczego. Zwraca uwagę na zbyt ogólne upoważnienie ustawowe (art. 12 ust. 2 u.s.o.), które – w jego ocenie – nie spełnia wymogów szczegółowości określonych w art. 92 Konstytucji RP.

'Regulacje prawne określające podstawowe zasady korzystania z tej wolności stanowią tzw. materię ustawową i nie mogą być przekazywane do uregulowania aktem wykonawczym do ustawy. Tym bardziej nie powinno to zatem być rozporządzenie oparte na blankietowym upoważnieniu ustawowym, niezawierającym wytycznych dotyczących treści rozporządzenia. Dlatego też art. 12 ust. 2 u.s.o. budzi zasadnicze wątpliwości konstytucyjne, gdyż przekazuje do uregulowania w rozporządzeniu materie, które powinny znaleźć się bezpośrednio w ustawie. W związku z tym zasadne jest rozważenie, które z uregulowań obecnie ujętych w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 12 ust. 2 u.s.o. powinny znaleźć się w ustawie, a które - jako materie niemające bezpośredniego związku z korzystaniem z wolności sumienia i religii - mogą pozostać w rozporządzeniu' – napisał Rzecznik Praw Obywatelskich. 

Podkreślił, że art. 12 ust. 2 u.s.o. jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji wskazując, że artykuł ten 'nie zawiera żadnych wytycznych, którymi powinien kierować się organ wydający rozporządzenie. Także porównanie art. 12 ust. 2 chociażby z innymi przepisami w tej samej ustawie o systemie oświaty pokazuje jasno, że brakuje w nim wyszczególnienia, jakie aspekty powinny zostać uwzględnione w rozporządzeniu w sprawie lekcji religii. W konsekwencji istnieje ryzyko, że wszelkie zmiany dotyczące organizacji lekcji religii mogą być skutecznie kwestionowane, już tylko z tej przyczyny, że upoważnienie ustawowe nie odpowiada standardom z art. 92 ust. 1 Konstytucji'. 

Marcin Wiącek wskazał także, że zmniejszenie liczby godzin religii, niepoprzedzone działaniami dostosowawczymi i osłonowymi, może rodzić wątpliwości w kontekście zasady ochrony pracy wynikającej z art. 24 Konstytucji RP. 

'Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 17 stycznia 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach wywoła poważniejsze konsekwencje, jako że od 1 września 2025 r. liczba lekcji religii zostaje zmniejszona do jednej w tygodniu. Stowarzyszenie Katechetów Świeckich (SKŚ) szacuje, że liczba świeckich katechetów, którzy stracą pracę na początku nowego roku szkolnego, będzie wyższa niż podawana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej liczba 10 tysięcy. Część osób będzie miała drastycznie ograniczony wymiar zatrudnienia' – wskazał RPO.

Zauważył także, że wielu spośród nauczycieli religii nie zdąży zdobyć kwalifikacji do nauczania innych przedmiotów, co może skutkować poczuciem 'dyskryminacji, braku zrozumienia i niedoceniania ich pracy przez społeczeństwo, w szczególności przez władze państwa odpowiedzialne za politykę oświatową'.

W związku z tym RPO poprosił minister Nowacką o ustosunkowanie się do tych kwestii. 

dg/ Warszawa / ekai.pl